Van klacht naar kracht[1]
Coachklanten komen naar mij toe omdat ze ergens tegenaan lopen, problemen hebben waar ze niet uitkomen, onzekerheden die hen belemmeren enzovoort. Vaak hebben zij over deze problemen al gesproken met verschillende mensen, misschien in hun privésituatie, met een collega of met een leidinggevende voordat zij bij mij in coaching zijn. Ze weten hun problemen, onzekerheden en moeilijke situaties dan ook meestal goed uit te leggen en toe te lichten. Als ik hen dan vragen stel als: wat gaat er goed? wat zijn je sterke punten? waar ben je trots op? waar ben je dankbaar voor? dan wordt ik niet zelden wat verbaasd aangekeken. Daar zijn ze helemaal niet mee bezig, daar moeten ze even over nadenken.
Mindset
Deze ervaring deed mij weer beseffen hoe belangrijk je mindset is: richt je je op wat er niet goed gaat of op wat er wel goed gaat? Op wat er wel kan of op wat er niet kan? Dit doet mij denken aan een onderdeel van mijn cursus Positieve Psychologie van een aantal jaar geleden. Hierin heb ik veel geleerd over het verplaatsen van de aandacht van klachten naar krachten (zie het artikel in de noot onder deze blog) en ik pas deze inzichten vaak toe in mijn coachpraktijk. Ik wil deze inzichten in deze blog met jullie delen, zodat je er van kunt meeprofiteren.
Lange tijd is in therapiepraktijken en ook in veel coachingspraktijken de aandacht voornamelijk gericht geweest op het verminderen en oplossen van problemen en klachten van cliënten. De vraag was dan: hoe komen mijn cliënten “uit de min”? Er was weinig aandacht voor waar cliënten zich dan beter door konden voelen: hoe komen mijn cliënten “in de plus”? De positieve psychologie heeft daar verandering in gebracht door meer aandacht te vragen voor de krachten van mensen.
Uit onderzoek is gebleken dat hoeveel problemen mensen ook hebben, zij altijd ook sterke kanten hebben die zij kunnen inzetten om zich beter te voelen en de kwaliteit van hun leven te vergroten. Door zich te richten op hun positieve krachten en sterke kanten nemen cliënten meer regie over hun leven waardoor zij zich beter gaan voelen.
Hoe kan je deze inzichten uit de positieve psychologie nu gebruiken om je te richten op het positieve en je beter te voelen in je huidige situatie?
De krachtenladder
Hiervoor gebruik ik vaak de krachtenladder[2]. Deze kun je inzetten om een verschuiving bij jezelf te bewerkstelligen van negatief naar positief, van het gevoel slachtoffer te zijn van de situatie naar het gevoel iets te kunnen doen aan je situatie: van klacht naar kracht.
Hoe werkt de krachtenladder?
De krachtenladder biedt je handvatten om elke negatieve toestand naar positieve actie te veranderen, waardoor je kracht toeneemt en je je beter voelt. Ik zal de werking van de krachtenladder uitleggen, zie het schema hieronder:
Gedachten en emoties die opgeroepen worden door een situatie leiden tot wensen en verlangens en die leiden weer tot beslissingen en acties. Die acties kunnen twee kanten op: negatief of positief. Als je kiest voor de positieve kant wordt je regisseur: je zoekt mogelijkheden, richt je op wat wel kan en je bent actief en positief. Je staat in de “ja stand” en je gebruikt en vergroot je kracht. Als je kiest voor de negatieve kant wordt je slachtoffer: je ziet en zoekt geen mogelijkheden, richt je op wat er niet kan en je bent passief en negatief. Je staat in de “nee stand” en je verliest je kracht.
Er is een wetmatigheid die laat zien dat als je eenmaal aan de “nee” kant omlaag gaat, je steeds vanzelf een trapje lager komt op de ladder. Je kracht neemt dus vanzelf af en je gevoel slachtoffer te zijn neemt toe. Gelukkig is het ook zo dat als je kiest voor de ‘’ja’’ kant, je kracht en je gevoel grip en regie over de situatie te hebben toenemen.
Ik leg de werking van de krachtenladder uit aan de hand van een voorbeeld. Stel je voor dat je je in een moeilijke situatie bevindt. Je hebt slecht nieuws gekregen of hebt een grote tegenvaller. Bijvoorbeeld: je hoort dat je door de coronamaatregelen je winkel of bedrijf moet sluiten. Je hebt niet veel reserves dus dat is heel slecht nieuws. Je hebt grote kans dat je bedrijf failliet gaat.
Als je volgens deze krachtenladder dan voor de “nee” kant kiest kan er het volgende gebeuren (zie het schema, de pijlen omlaag):
Klacht: “Zie je wel, ze moeten mij hebben, dat andere bedrijf kan wel gewoon open blijven, het is niet eerlijk.”
Frustratie: niet meewerken aan oplossingen, weerstand tonen bij voorstellen (“ja maar”), een kort lontje hebben naar anderen.
Agressie: roddelen, saboteren, conflicten opzoeken, agressief reageren.
Opgeven: “ik ben zielig, ze hebben het op mij gemunt, ik geef op”, terugtrekken, onverschillig zijn, somber zijn.
Er is gelukkig een betere weg, je kunt altijd kiezen voor de “ja” kant.
Op het moment dat je je realiseert dat je je aan de “nee” kant bevindt, kun je altijd en onmiddellijk veranderen van slachtoffer naar regisseur door een van de acties te kiezen die bij “regisseur” in het schema staan. Als voorbeeld gebruik ik dezelfde situatie als hierboven, iemand krijgt slecht nieuws: zijn bedrijf moet dicht.
Dit kan je dan bijvoorbeeld doen als regisseur van je situatie:
1. Wens: “Ik wil graag blijven verdienen en mijn bedrijf redden”.
2. Mogelijkheden onderzoeken: Richt je op wat wel mogelijk is.
3. Creatief denken: Denk ‘outside the box’, wees creatief.
4. Hulp vragen: Zoek in je omgeving hulp in welke vorm dan ook.
5. Realistische acties bedenken: en maak ze concreet.
6. Committeren: maak met jezelf de afspraak om je acties uit te voeren.
7. Uitvoeren: voer de acties uit volgens afspraak (met jezelf).
8. Waarderen van de resultaten: zijn ze naar wens?
Bovenstaande acties hoef je niet allemaal op een bepaalde volgorde of één voor één af te werken en je kunt er ook een paar tegelijk uitvoeren of op een eerdere actie terugkomen. Je kunt bijvoorbeeld bij alle acties hulp vragen. Je ziet hier ook dat hulp vragen op zich een kracht is, geen zwakte.
Als je al je kracht hebt gebruikt, en het maakt geen verschil, overweeg dan of dit wel is waar jij mee door wilt gaan. Misschien is een hele andere actie wel nodig.
Oefenen
Je kunt hiermee oefenen. Het belangrijkste hierbij is dat je je er bewust van bent dat je altijd een keuze hebt. Ook is het belangrijk dat je signaleert dat je de negatieve kant op gaat. Als je dat merkt stop dit dan en kies voor de positieve, “ja” kant.
Dit vergt misschien enige oefening:
1. Herken bij jezelf dat je de negatieve kant op gaat, misschien koos je daar helemaal niet voor en ging het automatisch.
2. Als je bij jezelf signaleert dat je in de “nee stand” staat, stop dit dan en kies bewust voor de “ja stand”.
3. Kies daarna één van de acties die hierboven zijn genoemd. Suggestie is om te beginnen met het formuleren van een wens. Dit wordt dan het doel dat je nastreeft.
4. Kies dan één of meerdere van de activiteiten hierboven die jou op dat moment het meest helpen en blijf je wens / doel in het vizier houden.
5. Ga net zolang door met bovenstaande activiteiten tot je concrete acties hebt geformuleerd die je wilt uitvoeren en waaraan je je kunt committeren.
6. Voer de acties uit en waardeer de resultaten. Zijn ze naar wens: top! Zijn ze niet naar wens? Kijk dan of je één of meerdere acties kan herhalen.
7. Wat je ook doet: blijf in de “ja stand”.