De kracht van dankbaarheid
In tijden van tegenslag en problemen is het lastig om dankbaar te zijn. Toch helpt het mij en veel van mijn klanten om juist dan ook dankbaar te zijn. Niet om je problemen te bagatelliseren, ervan weg te vluchten of ze te ontkennen. Wel om in de waan van de dag of door de problemen of tegenslagen dankbaarheid niet te vergeten. Dus voor mij is het woordje ‘’ook’’ in de tweede zin erg belangrijk. Moeilijke situaties en dankbaarheid kunnen naast elkaar bestaan. Denk maar aan iemand die chronisch ziek is en ook dankbaar is voor een leuk gesprekje met een buurvrouw op straat.
In mijn cursus positieve psychologie heb ik veel geleerd over dankbaarheid en ik merk dat mijn coachklanten daar veel aan hebben. Daarom wil ik in deze blog wat inzichten over dankbaarheid delen.
Je kunt dankbaar zijn voor van alles: voor je gezondheid, voor een goede vriend die iets voor je gedaan heeft, voor het dak boven je hoofd, de frisse lucht die je in kan ademen, een lekkere maaltijd, een vriendelijke lach van een vreemde of een lekker kopje thee tijdens je drukke werkdag.
In de waan van de dag of door problemen of tegenslagen die je ontmoet schiet het er vaak bij in om dankbaar te zijn. We zijn van oudsher gewend ons meer te richten op het oplossen van problemen en op doelen die we nastreven dan op dingen die goed gaan en waar we dankbaar voor kunnen zijn. Onze dankbaarheid is dus soms wat in de vergetelheid geraakt.
Toch is het voelen van dankbaarheid een goede manier om je in korte tijd een stuk beter te voelen en om minder stress te voelen. En als je dankbaarheid toont is het een uitstekende manier om je contacten met anderen te verbeteren. Degene aan wie je je dankbaarheid toont voelt zich er ook nog eens heel goed bij.
Wat doet dankbaarheid met je?
De Amerikaanse psycholoog Martin Seligman, grondlegger van de positieve psychologie, inspireerde onderzoekers om meer onderzoek te doen naar wat mensen gelukkig maakt in plaats van wat tot dan toe bijna alleen gebeurde, naar psychische stoornissen.
Sindsdien zijn er vele onderzoeken gedaan naar eigenschappen als doorzettingsvermogen, wijsheid, tevredenheid en zelfvertrouwen. Dankbaarheid stak daar bovenuit omdat het grote en duidelijk positieve effecten bleek te hebben op gezondheid, geluksgevoel en relaties.
Wat zeggen deze onderzoeken over dankbaarheid? Mensen die veel dankbaarheid voelen en tonen zijn over het algemeen gelukkiger mensen. Ze hebben vaker positieve emoties, zijn tevredener met hun leven en hebben positieve verwachtingen voor de toekomst. Tegelijkertijd hebben ze minder gevoelens van angst en depressie. Ze zijn bovendien prettige mensen om mee om te gaan: ze zijn aardig, empathisch, vergevingsgezind, behulpzaam, niet snel jaloers en niet materialistisch ingesteld.
Nu kun je natuurlijk denken: maakt dankbaarheid wel echt gelukkiger, of hebben gelukkige mensen gewoon meer reden tot dankbaarheid? Toch lijkt het erop dat dankbaarheid eerder een oorzaak van geluk is dan een gevolg. Verschillende onderzoeken hebben laten zien dat wanneer proefpersonen door oefeningen en training een toename in dankbaarheidsgevoelens kregen, dit leidde tot een toename in geluk en welzijn. Dat is goed nieuws, je kunt er dus wat aan doen om je dankbaarheid te trainen.
Dankbaarheid vergroten
Je wordt dus gelukkiger door het voelen en tonen van dankbaarheid. Om dankbaarheid te kunnen tonen moet je je er eerst bewust van zijn. Het kan heel goed zijn dat er in je leven genoeg is om dankbaar voor te zijn maar dat je je er niet van bewust bent.
Daar is de eerste oefening goed voor: wordt je bewust van je gevoelens van dankbaarheid. De tweede oefening is om een nog groter effect van je dankbaarheid te verkrijgen, namelijk door het te tonen aan iemand anders. Zo wordt iemand anders er ook blij van.
Van onderstaande twee dankbaarheidsoefeningen is bewezen dat ze gevoelens van dankbaarheid kunnen vergroten, ook in moeilijke tijden.
Oefening in dankbaarheid: Tel je zegeningen
Deze oefening is bekend en wordt veel gebruikt. Hij is gemakkelijk uit te voeren en bewezen is dat het effect ervan heel positief is.
Bedenk regelmatig (bv elke avond of elke week) in een paar zinnen waar je dankbaar voor bent. Dat kunnen dingen zijn die je hebt meegemaakt: iets lekkers gegeten, een meevaller, iemand hield de deur voor je open. Of over grotere levensgebieden gaan, zoals je fijne jeugd of je lieve partner.
Deze oefening blijkt nog beter te werken als je dit opschrijft en vervolgens uitwisselt en bespreekt met iemand anders.
Oefening in dankbaarheid: De dankbaarheidsbrief
De tweede oefening is minder bekend, uitdagender en heeft zelfs een nog krachtiger effect op je welbevinden (en die van een ander). Van diegenen die deze oefening doen krijgt de overgrote meerderheid een groot geluksgevoel, dat minstens een maand aanhoudt. Het onmiddellijke effect van deze oefening is groter dan bij welke andere oefening ook uit de positieve psychologie.
Kies een persoon die een iets voor jou belangrijks voor je heeft gedaan en die je nooit eens goed hebt bedankt. Schrijf een bedankbrief aan deze persoon van ongeveer een pagina. Neem de tijd om je dankbaarheid concreet en duidelijk te formuleren: waar ben je precies dankbaar voor, wat deed het jou en wat heeft het voor jou betekend?
Het is belangrijk om je dank persoonlijk uit te spreken en niet per telefoon of e-mail. Maak dus een afspraak, maar vertel niet van tevoren wat het doel van je bezoek is. Neem een uitgeprint exemplaar van je brief mee als cadeau.
Als je rustig zit, lees je de brief rustig en met gevoel voor, terwijl je oogcontact houdt. Geef de ander ruim de tijd om te reageren. Haal herinneringen op aan de gebeurtenissen waardoor deze persoon zo belangrijk voor je is geworden.
En nóg beter is het om deze oefening vaker te doen: in onderzoek waarin de proefpersonen drie weken lang elke week een brief verstuurden, rapporteerden zij een groter geluksgevoel dat groeide naarmate er meer brieven de deur uit waren.
Waarom werken deze oefeningen zo goed?
Deze oefeningen trainen je om je te richten op het goede in je leven en dat daardoor beter te zien. Daarnaast maakt zo’n oefening je er beter van bewust welke mensen en dingen belangrijk voor je zijn. Daardoor ben je geneigd daar meer aandacht en tijd aan te besteden, en je weet: waar je je aandacht op richt groeit. Om deze manier van kijken in je leven in te bedden is het wel nodig om regelmatig dergelijke oefeningen doen. Anders raakt het gemakkelijk weer ondergesneeuwd door onze drukke levens en onze natuurlijke geneigdheid om ons te richten op problemen die opgelost moeten worden.
Hoe is het voor de ander?
Is het dan niet een beetje egoïstisch: anderen bedanken zodat je zelf gelukkig wordt? Als dat alleen je doel is werkt het inderdaad niet. Het werkt alleen als je dankbaarheid een authentiek gevoel is, dus als je het echt meent. Als dat zo is dan kan zo’n uiting van dankbaarheid een welkome opsteker zijn voor de ontvanger, zo vaak gebeurt dat niet. Een simpel bedankje voor hun hulp maakte al dat proefpersonen zich waardevol gingen voelen: ze ervoeren dat hun inspanningen ertoe deden en voelden waardering door anderen. Ze waren vervolgens dubbel zo vaak geneigd om weer te helpen als wanneer ze geen bedankje hadden gekregen. Als iemand je bedankt, voel je je gezien en gewaardeerd. Zo straalt dankbaarheid niet alleen af op jezelf, maar op je hele omgeving.
Bronnen
Bannink, Frederike. 2016. Positieve psychologie, toepassingen. Boom Uitgeverij.
Bannink, Frederike. 2013. Positieve psychologie in de praktijk. Hogrefe Uitgevers.
Seligman, M. 2002. Gelukkig zijn kun je leren. Het Spectrum.